De Landverhuizers

Emigranten uit vooral Oost- en Middeneuropa, vaak Joods, konden in het begin van de twintigste eeuw, nog uitzien naar een beter bestaan in het verre Amerika en, voor het geval dat ze passage boekten bij de KHL, Zuid-Amerika en dan vooral Argentinië.

Na een lange treinreis, vaak met een heel gezin, bepakt en bezakt, vanuit Duitsland, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Rusland, was er in Amsterdam een kort oponthoud voorafgaand aan de oversteek naar Buenos Aires; van wachten op het schip, van terugblik op een verleden veelal vol armoede en antisemitisme, en van dromen van voorspoed en geluk.

Immigranten arriveren per trein, Affiche KHL, Kort verblijf in het Lloyd Hotel in afwachting van de oversteek

Zorg

In zo’n overgangssituatie is het geen probleem als men je wil ontluizen en onder de douche zetten, terwijl intussen je kleren ontsmet worden in hete desinfectie-ovens in de kelder van dat prachtige hotel met die hoge zalen en keukens, waar negenhonderd mensen konden verblijven. In badjas en op slippers door de gang naar het hotel. Zo kon iedereen schoon en gezond de reis voortzetten.

Desinfectie-ovens voor kleding Ontluizen, douchen en daarna in badjas door de gang naar het Lloyd Hotel

Per landverhuizer met gezin rekende men op vier overnachtingen. Vijf gulden per nacht. Wie ziek was bij aankomst werd in het hotel verpleegd, waar een ziekenzaal voor vrouwen en een voor mannen was. Voor een goed bedrijfsresultaat oftewel gestage inkomsten, was het voor de rederij van levensbelang dat er op een oceaanstomer vol landverhuizers geen ziekten en plagen uitbraken. Hotel en Ontsmettingsgebouw waren een grote investering voor de KHL, maar ook de verwachtingen waren groot. De dichter Slauerhoff werkte in 1928 als scheepsarts bij deze rederij, hij schreef in brieven aan vrienden vol bewondering over de moed en levenslust van de massaal ‘tussendeks’ reizende landverhuizers, die hij een warmer hart toedroeg dan de eersteklaspassagiers voor wie hij eigenlijk was aangesteld.

Privacy Preference Center

Privacy Preferences

  • Contact

    Het Quarantainegebouw wordt verhuurd en beheerd door
    Stichting Kunstwerk Loods6
    +31 (0)20 418 20 20
    info@loods6.nl

    Toewijzing ateliers

    De ateliers in het Quarantainegebouw worden toegewezen via de Commissie voor Ateliers en (Woon)Werkpanden (CAWA).
    Zie voor de toewijzingsregels:
    amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/overige/cawa
    Het aanbod wordt op de website van Ateliers en Broedplaatsen ateliers.amsterdam.nl (ABA) gepubliceerd. De CAWA maakt hier de afweging wie wordt voorgedragen aan de verhuurder.
    Het Quarantainegebouw is eigendom van Stadsherstel Amsterdam
    stadsherstel.nl

    Route

    Het Quarantainegebouw is goed bereikbaar via fiets, openbaar vervoer (tram 26 en tram 7, halte rietlandpark), pont (vanaf Amsterdam Noord) en auto (parkeren parkeren-amsterdam.com/parkeergarage-brazilie onder winkelcentrum Brazilië, Oostelijke Handelskade 1065, eerste 1,5 uur gratis, daarna €1,50 per 30 minuten).

  • Huidige gebruikers

    In 2000 is het Quarantainegebouw aangekocht door Woonstichting De Key. Met behulp van subsidie van gemeentelijk Bureau Broedplaatsen werd het omgetoverd tot een Broedplaats voor kunstenaars. In het gebouw zijn 12 ateliers, 2 muziekstudio’s en een café gerealiseerd. De ateliers kunnen dank zij de subsidie tegen een betaalbaar tarief door kunstenaars worden gehuurd. Sinds de realisatie als broedplaats wordt het gebouw verhuurd en beheerd door Kunstwerk Loods 6.

    In 2018 is het gebouw aangekocht door Stadsherstel Amsterdam, een logische keuze, Stadsherstel heeft al tal van rijksmonumenten in eigendom. Oorspronkelijk zou de broedplaats in 2025 eindigen. Door gezamenlijke inspanningen van De Key, Stadsherstel en Bureau Broedplaatsen is de cultureel essentiële functie van het gebouw voor de eeuwigheid bekrachtigd.

    De kunstenaars

    IJland Studio | Rietlandpark 371

    Muziek opnamestudio Amsterdam

    Internationaal erkende muziekopnamestudio in Amsterdam.
    Legendarisch anno 1984 vanwege zijn sfeer en akoestiek. 24/7 service voor al uw opname- en schrijfsessies. Opnemen, mixen en masteren in alle genres, en uitstekend geschikt voor het opnemen van bands in een live setting.
    Er zijn twee workstations en twee iso-cabines beschikbaar, een toetsenhoek met een staande Yamaha-piano, Hammond + Leslie en Rhodes-piano en Juno 106, plus veel ruimte voor drums, gitaarversterkers enz.
    We hebben een comfortabele huiselijke sfeer gecreëerd waarin de artiesten kunnen ontspannen en werken zonder stress of groepsdruk. Goede vibes en veel liefde is wat muziek echt nodig heeft. En verhalen. We hebben er toevallig veel die uw creativiteit kunnen stimuleren.

    ijlandstudio.nl

    De Quarantine | Rietlandpark 373

    Culturele horeca winkel

    Wij zijn een eetcafe met wisselende exposities, soulfood, lekkere drankjes en een goede sfeer.

    dequarantine.nl

    Kalter ontwerpen | Rietlandpark 377

    Grafisch en online ontwerper

    Een goed ontwerp begint bij het stellen van de juiste vraag.
    Laura Kalter helpt graag om die te formuleren, en denkt mee van begin tot eind en daarna.

    kalterontwerpen.nl

    JimmyPaul | Rietlandpark 379

    Mode ontwerper

    JimmyPaul verlegt de grenzen van kleur, vorm en textuur, gecombineerd met een gevoel van schattigheid.
    Altijd op zoek naar de grenzen tussen mode, kunst en kostuum.
    Kijkend naar popcultuur om tot unieke low-brow-modestukken te komen, dat resulteert in high-art fashion statements.

    jimmypaul.com

    Anneke Brassinga | Rietlandpark 385

    Schrijver en soms schilder

    Opgeleid aan de Universiteit van Amsterdam (1967-1972) tot literair vertaler. Werd veelvuldig bekroond voor literair werk, onder meer met de P.C. Hooft-prijs. Vertaalde werk van onder andere Beckett, Diderot, Melville.

    debezigebij.nl/auteurs/anneke-brassinga

    Johan Groot, Tableau Fresco | Rietlandpark 387

    Kunstenaar, schilder, decorateur

    Ik maak schilderijen, decoraties en muurschilderingen. Vanuit mijn fascinatie voor verf, kleur en vorm, kwartstreek, intensiteit van pigment en textuur, maak ik mijn schilderijen. Daarnaast maak ik toegepaste opdrachten voor particulieren en bedrijven. Mijn wandbewerkingen, decoraties en muurschilderingen maak ik met dezelfde fascinatie, omgezet naar moderne, stijlvolle hedendaagse toepassingen.

    www.tableaufresco.nl
    0612335906
    jogab@xs4all.nl

    Teejay | Thijs de Melker | Rietlandpark 389

    Producer & sounddesigner

    De focus van de Teejay Studio is gericht op audio-mixage voor film en video, sounddesign en compositie van muziek. Maar er wordt ook nog geregeld opgenomen en geproduceerd voor artiesten en singersongwriters.

    teejay.nl
    020 3379318

    Sanne Bruggink | Rietlandpark 391

    Beeldend kunstenaar

    Met minimale middelen en vanuit extreme vlakheid ruimtelijkheid suggereren; dat is wat Sanne Bruggink beoogt in haar schilderijen.

    sannebruggink.nl
    info@sannebruggink.nl

    Coert & Joeri | Rietlandpark 395

    strategie, conceptontwikkeling en productie

    Wij zijn Coert en Joeri. Van huis uit Art Director en Copywriter, van hart uit creatieve probleemoplossers. Wij werken voor kleine en grote merken die wat toe te voegen hebben aan deze wereld en helpen ze bij het vertellen van hun verhaal.

    coert-joeri.com

    Barbara Wijnveld | Rietlandpark 397

    Beeldend kunstenaar

    Barbara Wijnveld is beeldend kunstenaar, en maakt tekeningen, schilderijen en ook installaties en korte films. Ze won in 2004 de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst, in 1999 en 2005 stond ze op de longlist voor de Prix de Rome. In 1998 en 2000 won ze de Buning Brongers SchildersPrijs. Na de Artez in Arnhem haalde ze haar MFA Master of Arts degree aan het FM Instituut in Groningen en Hunter College CUNY in New York. Daarna nam ze deel aan het prestigieuze instituut de Ateliers in Amsterdam en werd begeleid door o.a. Marlene Dumas, Steve McQueen, Jan Dibbets en Rob Birza. Haar werk is internationaal getoond in solo- en groepstentoonstellingen in musea, galeries, kunstinstellingen, op kunstbeurzen en is opgenomen in zowel particuliere,  bedrijfs- en museumcollecties

    barbarawijnveld.nl

    Carmen Schabracq | Rietlandpark 399

    Beeldend kunstenaar, masker maker & theater vormgever

    Carmen maakt schilderijen, sculpturale objecten, maskers en performances, waarbinnen de theatraliteit van het leven een belangrijke rol speelt
    Ze verzamelt verhalen uit andere culturen, rituelen en haar eigen omgeving om er collage-achtige beelden mee te creëren. In haar werk onderzoekt ze de menselijke identiteit door middel van het masker.

    carmenschabracq.nl
    instagram.com/carmenschabracq
    carmen@schabracq.com

    ACED | Rietlandpark 401

    platform voor design en journalistiek

    ACED functioneert als hét platform voor design en journalistiek door een rijk programma aan te bieden van productie, kennisontwikkeling en uitwisseling, dat reflecteert op de huidige condities in de samenleving. ACED opteert voor het interdisciplinaire domein van design en journalistiek, omdat het rijkere mogelijkheden voor maatschappelijke betrokkenheid en betekenisgeving biedt.

    aced.site

  • De krakers

    De Cantine wordt gekraakt in 1980, in de tijd van de ‘communes’, door een groepje kunstenaars en muzikanten. De kraakactie wordt gedoogd door het Ministerie van Justitie, want, zo vermeldt Annette Lubbers in haar boek Lloydhotel, het gebouw staat geheel geïsoleerd van de aangrenzende luchtplaats — waar de jongens maar al te graag wilden ontsnappen uit de greep van de Rijksinrichting. Zijn de gangen inmiddels dichtgemetseld? Maar in 1989 wordt de jeugdinrichting in het Lloyd Hotel opgedoekt en kan er daar een atelier- en cultuurcentrum ontstaan. Zelfs Armando heeft er nog gewerkt.

    Het Quarantainegebouw in de krakerstijd, foto's Maarten Eilander

  • Vluchtelingen en gevangenen

    De crisis

    Het ontwerp van het hele complex was van Evert Breman (1859 – 1926), een architect met een hang naar monumentale allure en decoratieve finesse. Ook het hoofdkantoor van de KHL, op de hoek Martelaarsgracht-Prins Hendrikkade, is door hem ontworpen. Als gevolg van de crisis van 1930, en door de weelderige bedrijfsvoering van de KHL, gaat de rederij in 1935 failliet. In 1936 wordt het Lloyd Hotel gesloten, het komt in bezit van de gemeente Amsterdam, en dan, in 1939, wordt het van rijkswege een opvangplek voor Joodse vluchtelingen uit Duitsland (die al vanaf 1933 een heenkomen zochten in Nederland, maar vooral na de Kristallnacht in november 1938 in groten getale kwamen).

    Opvang Duitse Joodse vluchtelingen in het Lloyd Hotel foto’s: Jules Loszynski

    De vluchtelingen

    Over het Quarantainegebouw lezen we eigenlijk niets in de berichten uit deze tijd. Na het faillissement heeft het, zo schrijft Annette Lubbers in haar boek Lloydhotel, dienstgedaan als Cantine voor ‘de havenwerkers en vrachtwagenchauffeurs’. De vluchtelingen werden er niet meer – zoals de landhuizers voorheen – onder de douche gezet. Hannelore Klein, de moeder van Arnon Grunberg, die als kind met haar ouders op hun vlucht in het Lloyd Hotel belandt, heeft het over een ‘washok’ in het gebouw zelf, naast de zaal met ‘hokken’ waar men sliep. De kinderen speelden op de rangeerterreinen en gingen met de bus en de tram in een groepje naar school, helemaal in Amsterdam-Zuid.

    Dan, in de herfst van 1939, richt de Nederlandse regering een centraal vluchtelingenkamp in, met de voor eeuwig omineuze naam Westerbork. De bewoners van het Lloyd Hotel zijn inmiddels ondergebracht in het kantoorgebouw van de voormalige KHL, aan de Oostelijke Handelskade 12, iets verderop. Na de Duitse inval worden ze daarvandaan door de Nederlandse instanties overgebracht naar kamp Westerbork.

    De oorlog

    In 1941 is er in Amsterdam vanuit de CPN een impuls van verzet tegen de eerste Duitse razzia’s – de Februaristaking. De bezetter kiest het leegstaande Lloyd Hotel als gevangenis voor de tweehonderd opgepakte stakers onder wie gemeenteambtenaren en communisten.

    Nadien blijft het Lloyd Hotel heel de oorlog, en nog lang daarna, in gebruik als ‘Huis van Bewaring III’, met een eigen badafdeling; ook in deze tijd wordt er in de annalen niets vermeld over het Quarantainegebouw. Alleen de ‘binnenplaats’ (er staan dus nog de muren met de gangen die de beide gebouwen verbinden) wordt tweemaal per jaar door de bewakers gebruikt voor schietoefeningen.

    Pas in 1954 lezen we dat ‘de binnenplaats tussen het Lloyd en het voormalige Ontsmettingsgebouw als luchtplaats voor de gevangenen wordt ingericht, zodat daar lichamelijke opvoeding kan worden gegeven onder leiding van een sportinstructeur.’ De genoemde gangen worden tijdens het luchten bewaakt (Lubbers, p. 129). Ze leiden naar de Cantine, voorheen Ontsmettingsgebouw, waar zoals gezegd op de eerste verdieping een schaftlokaal is; de kelder dient als fietsenstalling. (Wie als gevangene door een van de gangen ontsnapt kan er dus meteen op een fiets vandoor).

    In 1963 wordt het Huis van Bewaring III gesloten want gevangenen gaan voortaan naar de Bijlmerbajes. De Cantine staat sindsdien leeg. Het Lloyd Hotel wordt in 1965 een Rijksinrichting voor jongens.

  • De Landverhuizers

    Emigranten uit vooral Oost- en Middeneuropa, vaak Joods, konden in het begin van de twintigste eeuw, nog uitzien naar een beter bestaan in het verre Amerika en, voor het geval dat ze passage boekten bij de KHL, Zuid-Amerika en dan vooral Argentinië.

    Na een lange treinreis, vaak met een heel gezin, bepakt en bezakt, vanuit Duitsland, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Rusland, was er in Amsterdam een kort oponthoud voorafgaand aan de oversteek naar Buenos Aires; van wachten op het schip, van terugblik op een verleden veelal vol armoede en antisemitisme, en van dromen van voorspoed en geluk.

    Immigranten arriveren per trein, Affiche KHL, Kort verblijf in het Lloyd Hotel in afwachting van de oversteek

    Zorg

    In zo’n overgangssituatie is het geen probleem als men je wil ontluizen en onder de douche zetten, terwijl intussen je kleren ontsmet worden in hete desinfectie-ovens in de kelder van dat prachtige hotel met die hoge zalen en keukens, waar negenhonderd mensen konden verblijven. In badjas en op slippers door de gang naar het hotel. Zo kon iedereen schoon en gezond de reis voortzetten.

    Desinfectie-ovens voor kleding Ontluizen, douchen en daarna in badjas door de gang naar het Lloyd Hotel

    Per landverhuizer met gezin rekende men op vier overnachtingen. Vijf gulden per nacht. Wie ziek was bij aankomst werd in het hotel verpleegd, waar een ziekenzaal voor vrouwen en een voor mannen was. Voor een goed bedrijfsresultaat oftewel gestage inkomsten, was het voor de rederij van levensbelang dat er op een oceaanstomer vol landverhuizers geen ziekten en plagen uitbraken. Hotel en Ontsmettingsgebouw waren een grote investering voor de KHL, maar ook de verwachtingen waren groot. De dichter Slauerhoff werkte in 1928 als scheepsarts bij deze rederij, hij schreef in brieven aan vrienden vol bewondering over de moed en levenslust van de massaal ‘tussendeks’ reizende landverhuizers, die hij een warmer hart toedroeg dan de eersteklaspassagiers voor wie hij eigenlijk was aangesteld.

  • Het gebouw en zijn gebruikers

    Dichter / schrijver Anneke Brassinga (werkt in het Quarantaine-gebouw) beschreef voor deze site het gebouw en zijn gebruikers. Voor de tekst is dankbaar gebruik gemaakt van de publicatie Lloydhotel — Annette Lubbers, Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2004

    Het Quarantainegebouw staat, als een bescheiden, haast deemoedig maar toch flink hoog bouwsel, op eerbiedige afstand terzijde van de massieve kolos waar het vroeger via twee gangen mee was verbonden: het Lloyd Hotel. De gangen bevonden zich binnenin de ommuring tussen beide gebouwen die een binnenplaats vormde, daar waar nu een brede doorgang is, Rietlandpark geheten, voor fietsers en voetgangers.

    Boven de begane grond, waar tegenwoordig een vrolijk eetcafé is, zijn er tot onder de nok drie verdiepingen met kunstenaarsateliers. De hoogte van het Quarantainegebouw kun je ongeveer schatten aan de hoeveelheid treden binnen, in het trappenhuis: het zijn er 60, gerekend vanuit het souterrain, in zeven trapsegmenten.

    Boven de hoge dubbele deur in de smalle gevelkant, aan de Oostelijke Handelskade, staat de naam van het gebouw op muurtegels met forse belettering, ONTSMETTINGSGEBOUW, en toch spreekt men bijna altijd van ‘Het Quarantainegebouw’. Dat zal samenhangen met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust; het woord ‘ontsmetting’ heeft in de geschiedschrijving een besmette klank gekregen.

    In de tijd van de landverhuizers, vanaf 1922 toen het gehele complex van de KHL: havenkantoor – Lloyd Hotel – Ontsmettingsgebouw – een rijtje dienstwoningen – koffiehuis voor de havenarbeiders (het huidige eethuis KHL), werd opgeleverd, waren zulke associaties nog niet aan de orde. De Koninklijke Hollandsche Lloyd was een door en door fatsoenlijke scheepvaartonderneming.

    Zuidgevel aan het Rietlandpark, trappenhuis en doorkijkje naar Lloyd Hotel
    JimmyPaul, mode ontwerper
    Oorspronkelijke ingang aan de Oostelijke Handelskade
    Kalter Ontwerpen, grafisch en online ontwerper
    Vanaf het Rietlandpark